Gün ışığı mahal formunu ortaya çıkardığı gibi ayrıca yaşam ritmi için de esastır. Gün ışığı biyolojik saatimizi her gün sıfırlarken yaşamımızdaki biyolojik ve psikolojik süreçte büyük rol oynar. Işığın döngüleri, günün uzunluğu, güneşin şiddeti, mevsimsel gökyüzü örtüsü, şafaktan karanlığa kadar güneş arkı yaşamımızın en temel doğasıdır.

Bir binanın gün ışığıyla aydınlatılmasının hem öznel hem de nesnel olan birçok nedeni vardır. Doğal aydınlatma mekanlarda hoş ve davet edici bir etki yaratırken, doğru tasarlandığında dinamik ve keyifli ortam sunarak görsel çevrenin iyileşmesini, bina sakinlerinin memnuniyetinin artmasını, sirkadiyen ritimde iyileşmeyi ve yapay aydınlatma yükünü düşürerek enerji tasarrufunu sağlayabilir.

Binaların gün ışığından yararlanmasında yapının konumuna, çevresine ve hacmine ilişkin parametreler etkilidir. Yapının konumuna ilişkin parametreler çevresindeki doğal ve yapma engeller, bu engellerin yükseklikleri ve ışık yansıtıcılık özellikleri olarak sıralanabilir. Yapının çevresine ilişkin parametreler binanın yönelimi, formu ve boyutları ile ilgiliyken, hacmine ilişkin parametreler ise mekânın formu, boyutu, mekânda kullanılan tavan, duvar, döşeme malzemeleri ile mobilyaların konumu ve bunların yüzey özellikleri ile ilgilidir.

Bu çalışmada çevreye ilişkin parametrelerin gün ışığına olan etkisini ortaya koymak amacıyla yüksek katlı binalarla iç içe olan tek katlı bir bina tasarlandı (Şekil 1). Gün ışığı analizi yapılacak olan bu yapıda bir çalışma odası detaylandırıldı. Pencere açıklıkları güneydoğu ve güneybatı cephelerde olacak şekilde yerleştirildi.

Ardından iki farklı senaryo kuruldu. Tasarlanan çalışma odasının gün ışığı performans analizleri İstanbul ili için 21 Haziran tarihinde yapıldı.

Senaryo-1: Ofisin yakın çevresinde yüksek katlı yapıların bulunduğu, dolayısıyla pencerelerin doğrudan gelen doğal gün ışığından engellendiği kabul edildi. 

Senaryo-2: Ofisin yakın çevresinde yüksek katlı yapıların bulunmadığı, dolayısıyla pencerelerin doğal gün ışığı konusunda engellenmediği kabul edildi.

Video-1’de Senaryo-1’in ve Video-2’de Senaryo-2’nin gerçek zamanlı simülasyonları gösterildi.

Video-1’de doğrudan gelen güneş ışığının çevredeki yüksek yapılar sebebiyle engellendiği ve pencereye yakın bölgelerde gün ışığında düşüş olduğu gözlendi. Bu sebeple ışığın mekânın derinliklerine iletilemediği tespit edildi.

Video-2’de doğrudan gelen güneş ışığı engellenmediği için pencereye yakın bölgelerde yüksek gün ışığı tespit edildi.

Bu çalışma, iç mekân görsel konfor koşullarının sağlanmasında çevrenin gün ışığı kazanımına olabilecek etkisini göstermektedir. Bunun gibi gün ışığı kazanımına etkisi olacak birçok parametre bina tasarım aşamasında irdelenebilir. Bunların ardından doğru aydınlatma stratejileri ile bir mekandaki kullanıcıların görsel aktivitelerini zorlanmadan yerine getirmesi, gün ışığından optimum şekilde yararlanması, daha iyi sağlık koşullarının oluşması ve üretkenliğe yönelik performansın artması mümkündür.